Tytuł: Szpotawość kolan – przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia u dzieci i dorosłych.
Szpotawość kolan, potocznie nazywana “nogami w kształcie litery O”, to wada postawy, która może dotyczyć zarówno małych dzieci, jak i osób dorosłych. Choć u niemowląt często jest naturalnym etapem rozwoju, u starszych pacjentów może prowadzić do bólu i zmian zwyrodnieniowych. Czym dokładnie jest szpotawość, jakie są jej przyczyny i kiedy staje się powodem do niepokoju? Kluczem do zrozumienia problemu jest wiedza, kiedy deformacja jest fizjologią, a kiedy wymaga interwencji specjalisty. W artykule wyjaśniamy, jak rozpoznać objawy, jakie są metody leczenia i dlaczego profesjonalna fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w korygowaniu tej wady i zapobieganiu jej konsekwencjom.
Szpotawość kolan – co to właściwie jest i jak ją rozpoznać?
Szpotawość kolan, w terminologii medycznej znana jako genu varum, to wada postawy polegająca na wygięciu nóg na zewnątrz w stawach kolanowych. Najbardziej obrazowym sposobem na jej opisanie jest skojarzenie z “nogami w kształcie litery O”. Charakterystycznym objawem, który pozwala łatwo zidentyfikować ten problem, jest niemożność złączenia kolan w pozycji stojącej przy jednoczesnym zetknięciu kostek. Pomiędzy kolanami tworzy się wówczas wyraźna, łukowata przerwa. Wada ta wpływa nie tylko na estetykę chodu, ale przede wszystkim na biomechanikę całego aparatu ruchu, prowadząc do nierównomiernego obciążenia stawów.
Przyczyny szpotawości kolan – dlaczego nogi wyginają się na zewnątrz?
Przyczyny powstawania szpotawości kolan są zróżnicowane i zależą w dużej mierze od wieku pacjenta. U najmłodszych dzieci, do około 3. roku życia, lekkie wygięcie nóg jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i określa się je mianem szpotawości fizjologicznej. Jest to etap przejściowy w rozwoju układu kostnego. Jednakże, jeśli wada utrzymuje się lub pojawia w późniejszym wieku, możemy mówić o przyczynach patologicznych. Do najczęstszych należą:
- Krzywica – spowodowana niedoborem witaminy D3, prowadząca do nieprawidłowej mineralizacji kości.
- Choroba Blounta – zaburzenie wzrostu kości piszczelowej w okolicy kolana.
- Urazy i złamania – nieprawidłowo zagojone lub źle nastawione urazy kończyn dolnych.
- Choroby zwyrodnieniowe stawów – prowadzące do zniszczenia chrząstki stawowej, najczęściej po stronie przyśrodkowej kolana.
- Choroby metaboliczne kości i rzadkie zespoły genetyczne.
Kiedy szpotawe kolana u dziecka są normą, a kiedy powinny zaniepokoić?
Wielu rodziców z niepokojem obserwuje nóżki swoich pociech. Warto jednak wiedzieć, że rozwój osi kończyn dolnych u dzieci jest procesem dynamicznym. Szpotawość fizjologiczna jest typowa dla niemowląt i małych dzieci, które dopiero uczą się chodzić. Zwykle koryguje się samoistnie około 2-3 roku życia, często przechodząc w okres lekkiej koślawości (kolana schodzą się do środka), by ostatecznie wyprostować się około 6-7 roku życia. Są jednak sygnały alarmowe, które powinny skłonić do wizyty u fizjoterapeuty lub ortopedy. Należą do nich: utrzymywanie się szpotawości po 3. roku życia, duża asymetria (jedno kolano wygięte znacznie bardziej niż drugie), narastanie wady oraz zgłaszanie przez dziecko dolegliwości bólowych.
Szpotawość kolan u dorosłych – jak skutecznie leczyć i prostować nogi?
U dorosłych, u których proces wzrostu kości został zakończony, leczenie szpotawości skupia się na metodach zachowawczych, mających na celu poprawę funkcji, zmniejszenie bólu i spowolnienie postępu zmian zwyrodnieniowych. Fundamentem terapii jest fizjoterapia. Chociaż ćwiczenia nie zmienią kształtu kości, mogą znacząco wpłynąć na ustawienie kończyny poprzez pracę z tkankami miękkimi. Indywidualnie dobrany program terapeutyczny koncentruje się na wzmacnianiu osłabionych mięśni (np. pośladkowych i czworogłowych uda) oraz rozciąganiu tych nadmiernie napiętych. Dzięki temu możliwe jest skorygowanie osi biomechanicznej nogi i odciążenie przyśrodkowej części stawu kolanowego. Odpowiednio prowadzona rehabilitacja kolana jest fundamentem powrotu do sprawności i zapobiegania dalszym uszkodzeniom.
Wpływ szpotawości na całe ciało – to nie tylko problem kolan
Należy pamiętać, że ludzki organizm to system połączonych ze sobą elementów. Szpotawość kolan nie jest izolowanym problemem estetycznym, ale zaburzeniem biomechanicznym, które wpływa na funkcjonowanie całego łańcucha kinematycznego. Nieprawidłowe ustawienie kolan prowadzi do zmiany rozkładu obciążeń w stawach skokowych i stopach, może powodować rotację w stawach biodrowych, a w konsekwencji prowadzić do kompensacyjnego ustawienia miednicy i kręgosłupa. Z tego powodu nieleczona szpotawość może pogłębiać inne wady postawy u dorosłych i stać się źródłem dolegliwości bólowych w odległych rejonach ciała, np. w plecach czy biodrach.
Jak wygląda diagnostyka i leczenie szpotawości w gabinecie fizjoterapeuty?
Proces terapeutyczny rozpoczyna się od szczegółowej diagnostyki. Podczas pierwszej wizyty fizjoterapeuta przeprowadza dokładny wywiad, aby poznać historię problemu i dolegliwości pacjenta. Następnie wykonuje badanie fizykalne, oceniając zakresy ruchu, siłę mięśniową oraz przeprowadzając testy funkcjonalne, takie jak analiza chodu. Na tej podstawie tworzony jest indywidualny plan leczenia, który może obejmować terapię manualną, ćwiczenia korygujące, kinesiotaping czy edukację pacjenta w zakresie prawidłowych wzorców ruchowych. Celem jest nie tylko redukcja objawów, ale także eliminacja przyczyny problemu. Zapoznaj się z naszą ofertą, aby dowiedzieć się więcej o stosowanych przez nas metodach. Każdy nasz doświadczony fizjoterapeuta dobierze terapię idealnie dopasowaną do Twoich potrzeb.